Hekken
Mijn vrouw Karin vertelde mij over een artikel dat ze had gelezen over dat wij mensen vroeger voordat we landbouwers werden nauw met wolven samenleefden. We trokken samen op. Er zijn voetstappen gevonden van wolven, naast die van een kind. De hond is ontstaan uit gedomesticeerde wolven, dit gebeurde al 30.000 jaar geleden. Echter toen gingen we schapen houden en daar kwam een probleem, we vonden ze allebei lekker. De wolf werd onze concurrent en we plaatsten hekken om onze schapen te beschermen en de wolf werd de ‘grote boze wolf’ en niet meer onze vriend.
Karin maakte de vergelijking dat we sindsdien ook hekken in ons hoofd zijn gaan zetten en dat vond ik een interessante gedachte. Wij mensen zijn gedomesticeerd door het graan en de dieren die we zijn gaan verzorgen. Om dit te kunnen moesten we onze leefgebieden beschermen tegen rovers en zo is het landbezit ontstaan. Eigendom voor mensen en niet dieren. Dit werd de feodale samenleving van landbezit en familiaire vererving.
Onze jager-verzamelaars voorouders hadden een grotere herseninhoud dan de latere landbouwvoorouders. Je graan water geven en schapen verzorgen kost minder hersenactiviteit dan in de ‘wilde natuur’ je kostje bij elkaar jagen en verzamelen. Ik wil het idee dat we onszelf zijn gaan beperken om beter te kunnen overleven verder uitdiepen. De geschiedenis van de mensheid is fascinerend en hoe we ons ontwikkeld hebben met name de laatste duizenden jaren is ongekend. Ik vind het nog dagelijks verwonderlijk hoe wij mensen leven en zijn. In wezen zijn wij nog steeds dieren maar we zien onszelf niet als zodanig. Dit noem ik het ‘biologisch vooroordeel’ en waar komt dat vandaan? Misschien wel omdat we hekken zijn gaan plaatsen tussen ons en het dierenrijk, waarbij we alles wat nuttig en eetbaar was binnen de hekken en alles wat vijandig was erbuiten plaatsten. Zo is het verschil ‘cultuur en natuur’ dat we consequent onderscheiden eenvoudig te verklaren. Het is het mentale hek dat is ontstaan door deze ‘echte noodzakelijke hekken’ in de buitenwereld. Wolven, maar ook ratten, en later bacteriën en virussen allemaal werden ze buiten de hekken geplaatst als zijnde schadelijk. Je merkt het aan de heftige reacties op ‘de terugkeer van de wolf’. Angst voor ratten, spinnen en dergelijke ‘enge beesten’ staat met stip op één als het gaat om fobieën. De angst voor ratten en muizen is inmiddels vele malen schadelijker dan de beestjes zelf.
Als we de hekkenmetafoor volgen zien we dat hekken simpelweg niet alles tegenhouden. De huidige Coronacrisis is hiervan het tastbare bewijs, het ‘enge virus’ heeft lak aan onze hekken. Ratten tonen al eeuwen aan dat juist onze ‘hekken’ hen beschermen tegen roofdieren. Ze zijn inmiddels gespecialiseerd in het leven in de nabijheid van mensen en zonder ons hebben ze weinig kans in de ‘wilde natuur’. Dit geldt trouwens ook voor schapen, koeien en varkens. Als we met deze blik naar onze ‘cultuur’ kijken is ‘het er een van in hekken geplaatste tamme schapen’. Ik wil hier geenszins betogen dat we terug moeten met 7 miljard mensen naar een jager/verzamelaars bestaan. Wat ik wel wil duidelijk maken is dat ‘angsten’ en ‘beperkingen’ een verleden en logica hebben en dat we ze ook als zodanig dienen te beschouwen. Wie wij zijn en wat we doen komt van miljoenen jaren terug. Dit besef is nog nauwelijks aanwezig en we gedragen ons als zelfstandig denkende wezens met een ‘vrije wil’, terwijl we compleet gevormd zijn door ons verleden en ingehekt door de cultuur. We zijn niet voor niets bang van wolven en enge beesten. We zien de natuur niet voor niets als iets dat tegengesteld is aan cultuur, terwijl we diezelfde ‘wilde natuur’ bezingen en romantisch naar onze hand zetten. Nu we in een tijdperk zijn aangekomen waarin wij mensen een ongekende invloed uitoefenen op deze planeet zullen we kritischer naar deze hekken moeten kijken. Wat is het nut ervan? Ooit waren kastelen omringd door een slotgracht en hoge muren, toen er echter kanonnen kwamen waarmee we die muren eenvoudig konden omblazen hadden ze geen zin meer en zijn ze grotendeels verdwenen. Hetzelfde geldt momenteel voor grenzen tussen landen. Het is tijd dat we eens goed kijken wat nog is te handhaven als ‘hek’ en wat we moeten laten varen.
